De vogeltrek: een fascinerend natuurverschijnsel

2 oktober 2019, door Frans Kapteijns.

Iedere maand schrijft onze Brabant Vertelt ambassadeur, Boswachter Frans Kapteijns, een mooie column over de dingen die hem in het dagelijks leven opvallen. In deze column vertelt Frans meer over de vogeltrek in het Nederlandse herfstseizoen.

De vogeltrek is één van de meest fascinerende natuurverschijnselen die er bestaan. Miljoenen vogels vliegen elk jaar vele duizenden kilometers en trotseren jagers, stormen, woestijnen, bergen en zeeën. Deze prestaties gaan ons voorstellingsvermogen te boven! Er zijn zelfs vogels bij van slechts enkele grammen, die onze Nederlandse leefgebieden verlaten en naar de tropische wouden in Afrika trekken.

Bizarre afstanden
Hieronder volgen enkele soorten met ook de afstanden of hoogtes die deze trekvogels afleggen:

• De Noordse stern is een echte topper, want deze trekvogel legt maar liefst 40.000 kilometer af helemaal naar Antarctica. Leuk weetje: men heeft ontdekt dat de oudste Noordse stern 26 jaar geworden was. Als je dan gaat nadenken over het aantal gevlogen kilometers, dan moet dat zo ongeveer 1 miljoen kilometers zijn!
• De visdieven (soort stern) kunnen er ook wat van. Sommige vliegen naar Australië en dat komt dan neer op zo’n 26.000 kilometer.
• Zwaluwen (huis- en boerenzwaluwen) zijn eveneens reislustig en vliegen in de trektijd rustig zo’n 10.000 kilometer.
• Diverse steltlopers leggen zo ongeveer 4.000 kilometer af. Dit doen ze met een snelheid van maximaal 80 km per uur.
• Dan heb je ook nog hoogte vliegers. De Indische ganzen moeten de Himalaya oversteken en dus moeten ze dat doen op een hoogte van 9000 meter.
• Andere hoogvliegers zijn: wilde zwanen, die maximaal 8000 m hoog vliegen. Wilde eenden doen het op 6400 m en de rosse grutto’s houden een koers aan op 6000 m. De ooievaar familie vliegt het liefst op 4800 m en kieviten vliegen iets lager maar nog wel op 3900 m. Tot slot onze bekende gierzwaluwen, die pakken 2000 meter als mooie hoogte.

Tevens heb ik dankzij de Vogelbescherming wat leuke tips om de trekvogels te gaan bekijken in ons land. Oh ja er staan tevens de weersomstandigheden bij, heel handig:

• Zonovergoten dag: zweefvliegers De periode eind augustus tot en met eind oktober kent vaak van die mooie strakblauwe luchten. Dat is het weerbeeld om veel roofvogels en diverse grote vogels over ons Brabantse land te zien trekken. Deze trekvogels maken dan graag gebruik van de opstijgende en warme lucht. Ze maken met die lucht hoogte en gaan in lange glijvluchten op reis. Een heel mooi uitkijkpunt is de Brabantse Wal, maar natuurlijk ook de diverse uitkijktorens. Vanzelfsprekend ook de #TourdeFrans op Banisveld. Je kunt dan ook kiezen om via de Brabant Vertelt app de Boswachter Frans route te lopen.
• Aanhoudende oostenwind: gestuwde trek aan de kust 
  Komt de wind uit het oosten en blijft deze een tijdje aanhouden, dan worden de zangvogels richting kust geblazen. Ze vliegen dan in enorme aantallen over het strand en langs de duinen. Het gaat vooral om de kleinere zangvogels, maar ook om grote lijsters en andere lijsterachtige en spreeuwen. Mocht er bewolking hangen en buitjes voorspelt worden, dan wordt het echt leuk daar, want dan gaan de vogels laag vliegen. Je moet dus als Brabander naar de kust. Mooie uitkijkpunten zijn Westkapelle, Breskens, en andere plaatsen langs de Zeeuwse of Zuid-Hollandse kust.
• Zuidwestenwind en mooi weer? Laagvliegers!
  Komt de wind uit het zuidwesten en is deze wind wat zwak en het weer goed, dan gaan de trekvogels echt heel laag vliegen om energie te sparen. De bulk van trekvogels komt dan zeker langs. Het gaat om grote groepen van graspiepers, Vlaamse gaaien, lijsters en wellicht houtduiven. Als je lekker vroeg in de ochtend een mooie plek met een vrij uitzicht hebt uitgezocht, maak je heel veel kans om veel trekvogels te zien. En … als je geluk hebt, vallen ze voor je neer om bij te tanken. Voedsel zoeken en uitrusten geeft hen weer kracht om na een tijdje weer verder te gaan.
• Noordwesterstorm: zeevogels
  Als er noordwesterstorm wordt aangekondigd, dan moet je als Brabander heel vroeg uit de veren, tenminste als je trekvogels wilt zien. Er zijn twee locaties waar je de zeevogels kunt zien voorbij trekken. Dit zijn de Brouwersdam en de zuidelijke pier van IJmuiden. De zeevogels die daar aan voorbij trekken zijn; Jan-van-Genten, maar ook roofmeeuwen zoals grote jagers en oceaanzwervers als de albatrosachtige pijlstormvogels. Je ziet deze vogels maar zelden, maar daar heb je wel kans. Aangepaste kleding is van harte aan te bevelen.
• Zo-zo-weer: vroeg opstaan
  Als het weer maar zo en zo is, dan zijn er toch trekvogels bij die op de vlucht gaan. Je kunt bijvoorbeeld in de Brabantse bossen vogels tegen komen zoals kepen, kruisbekken en andere noordelijke vogels.
• Regen? Uitslapen en lezen
  Als er alleen maar regen voorspelt wordt, ga dan lekker een boek lezen, want vogels zijn net mensen. Bij teveel regen blijven ze lekker zitten op of in hun schuilplaatsen. Vooral bij regen en heel veel tegenwind zijn ze beter af door die weersituatie rustig af te wachten.

Hopelijk heb je als lezer van deze column wat gehad aan de tips. Mocht je nog meer willen weten over de (herfst)trek, kijk dan eens op de website van Vogelbescherming of op Trektellen.nl.

Heel veel plezier met het volgen van de trek van onze gevederde vrienden, de trekvogels.

Heb je vragen over deze column of over de natuur, mail dan naar: Frans.Kapteijns.bsw@gmail.com